Yapay yani suni tohumlama arı kolonilerinin verimliliğini ve genetik kalitesini artırmada kullanılan kontrollü çiftleştirme yöntemidir. Uygulanan teknik koloni içindeki ana arının, kovan dışında farklı ve çok sayıda erkek arı ile çiftleşmesiyle başlar. Genetik çeşitliliğin rastgele şekilde oluşmasını önlemek için tercih edilmektedir.
Ana arının doğal yollarla çok sayıda erkek arıyla çiftleşmesi genetik yapının kontrolünü zorlaştırdığından yapay tohumlama yöntemleri süreci düzenlemekte önemli bir role sahiptir. Özellikle saf ırk yetiştiriciliğiyle hibrit arı üretimi benzeri özel ıslah programları yapay tohumlama sayesinde mümkündür.
Bu sistem arıcılıkta genetik kalitenin korunmasıyla verimliliğin artırılması amacıyla büyük önem taşır. Kontrollü çiftleştirme ana arının belirlenen özelliklere sahip erkek arılarla birleşimini sağlayarak genetik saflığı koruma avantajı sunar. Bu yöntemde ana arıya belirli miktarda sperm enjekte edilerek istenen genetik özelliklerin devamlılığı sağlanır.
Suni tohumlamanın avantajlarından biri de mevsimsel faktörlerden bağımsız olarak uygulanabilmesidir. Böylece arı yetiştiricileri ideal genetik yapıya sahip ana arıları yılın herhangi bir döneminde üretme ve kolonilerine kazandırma imkanına sahip olur.
İlk aşamada, ana arılar ile erkek arılar uygulanacak işlem için özel olarak hazırlanır. Ana arıların sağlıklı üreme sürecine girmesi için güçlü bir biyolojik yapıya sahip olmaları ve yeterli olgunluğa erişmeleri gereklidir. Kullanılan şırınga, sperma toplanması için hazırlanarak sterilize edilir.
Şırınganın doğru bir şekilde hazırlanması, tohumlama işleminin başarısı için büyük önem taşır. Bu aşamada şırıngalar özel mikroskoplar altında ve son derece hassas hareketlerle hazırlanır. Şırınga ucunun ince ayarlı olması, steril ortamda kullanılması, spermanın tazeliğini koruyarak etkinlik sağlar.
Semen toplama işlemi, erkek arılardan yüksek kaliteli spermanın elde edilmesini içerir. Erkek arılar belirli olgunluk seviyesine ulaştıklarında, spermaları karın bölgesinden dikkatli bir şekilde alınır. Spermanın alınması sırasında kontaminasyonu önlemek amacıyla steril prosedürler izlenir.
Son aşamada ana arıların yapay tohumlanması aşaması, suni tohumlamanın en hassas kısmıdır. Ayrıca bu aşamada ana arıya toplanan spermanın belirli miktarı, mikroskop eşliğinde üreme kanalına enjekte edilmektedir. Nitekim işlem sırasında kullanılan mikroskobik cihazlar ile özel ekipmanlar, spermanın doğru şekilde yerleştirilmesini sağlar.
Suni tohumlamada ana arının sağlığını korumak ayrıca başarılı uygulamayı sağlamak için hijyen kurallarına uyulması büyük önem taşır. Dikkat edilmesi gereken başlıca noktalar şöyledir: